Süperego

Türkçe’ye üstbenlik ve üstben olarak çevrilen süperego, Freud tarafından id ve ego ile birlikte ruhsal aygıtın bir bölümü olarak tanımlanmıştır (bkz: yapısal kuram).  Yargılayıcı dizge (sistem) olarak da nitelenen süperego, bireyin davranışlarını (iyi ya da kötü, doğru ya da yanlış olarak) değerlendirir ve denetler. Bireyin yaptıklarını yorumlama yanında, yapabileceklerini de olası sonuçlarına göre değerlendirerek bireyin davranışının ortaya çıkmasını denetler.

Süperego değerlendirmeyi bireyin doğduğundan beri edindiği değerlere göre yapar. Bu değerler toplumun ahlaksal ve ülküsel değerlerini içerir. Bunlar doğal olarak anne ve babanın ya da bireyin içinde yaşadığı toplumun kurallarından şekillenir. Çocuk neyin iyi, neyin kötü olduğunu doğduğundan beri kendine verilenlerden öğrenir. Dolayısıyla insanoğlu bir süperegolu olarak doğmaz. Süperegonun ne zaman yapılanmaya başladığı tartışmaları henüz kesin bir sonuca varamamıştır. Odağ, annebabanın kural ve yasakları ile karşılaştığı zaman süperegonun çekirdeklerinin oluşmaya başladığını belirtmektedir.

Süperego bireyin kendisi ile ilgili değerlendirmelerini etkiler. Bireyin kendisini değerli ya da değersiz hissetmesinde belirleyici rol oynar.

Süperego katı, cezalandırıcı, yasaklayıcı, yıkıcı ve hazza izin vermeyen bir yapı olarak şekillendiğinde bireyin suçluluk, utanç ve günahkarlık duyguları yaşamasına neden olur. Süperegoda yapısal bozukluklar söz konusu olduğunda değer ölçütlerinde duruma göre değişmeler olur. Toplumun yazılı ve yazılı olmayan kurallarına  uymayanların süperegolarının sağlıklı gelişmemiş ve bütünleşememiş olduğu görülür.  

Yararlanılan kaynak:
Odağ C (1999) Nevrozlar – 1. Halime Odağ Psikanaliz ve Psikoterapi Vakfı Yayınları No:1.

Kısa ve öz bilgiler

• Halk arasında vicdan olarak belirtilen özellik süperegonun bir işlevidir. Ancak vicdan ile süperego özdeş kavramlar olarak düşünülmemelidir.
• Yargılayıcı dizge olarak nitelenen süperego bir organ (örneğin) gibi somutlaştırılarak düşünülmemelidir. Başka bir deyişle süperego somut olarak gösterilebilen bir yapı değildir. Ruhsal aygıtın belli özellikler taşıyan nitelikleri süperego olarak adlandırılır.
• Günlük yaşamda bireyin hissettiği yasak, günah, ayıp, kendini suçlama ve başkalarını düşünme/önemseme içerikli duygu ve düşünceler süperegonun göstergeleridir. Katı ve acımasız yapılanan süperego kolayca kendini günah işlemiş, yanlış yapmış, gibi hisseder. Yeterince gelişmemiş süperegosu olan birey için ise bunlar hiçbir anlam taşımaz.
• Süperego bireyin davranışını belirlemede önemli bir rol oynar. Süperegonun onaylamadığı bir davranışı birey ya yapmaz ya da yaparsa suçluluk duygusu yaşar.

Prof. Dr. Erol Özmen
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi
Psikiyatri Anabilim Dalı
Güncelleme: 22.07.2019

Muayenehane:
Talatpaşa Bulvarı, No: 50, Dora Apt, Kat: 3, Daire: 3, Alsancak, İzmir
Yüz yüze ya da  online görüşme randevusu için telefon : 0 542 236 13 54

İlginizi çekebilecek diğer yazılar

İletişim & Psikanaliz – Doç. Dr. E. Oryal Taşkın

Ruhsal nedensellik – Doç. Dr. E. Oryal Taşkın

Bölmesel kuram: Bilinç, bilinçöncesi, bilinçdışı – Doç. Dr. E. Oryal Taşkın

Yapısal kuram: İd, ego, süperego – Doç. Dr. E. Oryal Taşkın

İd / Altbenlik – Psikoloji & Psikiyatri Sözlüğü

Ego Benlik – Psikoloji & Psikiyatri Sözlüğü