Psikoloji & Psikiyatri
Psikoloji ve psikiyatrinin internet adresiBeden İmgesi / Beden İmajı / Beden Algısı
Beden imgesi nedir? Tanımı
Beden imgesi, kişinin kendi bedenini ‘nasıl bir şey’ olarak algıladığını ifade eden bir kavramdır. Kişinin bedeni ile ilgili değerlendirmelerini, yorumlarını ve bunlara eşlik eden duyguları içerir.
Beden imgesi ‘olumlu (pozitif)’ / ‘olumsuz (negatif)’ ya da ‘sağlıklı’ / ‘sağlıksız’ olarak sınıflandırılabilir. Bedene bakış açısı olarak da ifade edilebilecek olan beden imgesi koşullara göre zaman zaman olumlu ya da olumsuz olarak değişebilir. Bu değişimi etkileyen etmenler arasında kişilik özellikleri, o günkü ruhsal durum, yaşanan güncel olaylar sayılabilir. Zaman zaman ortaya çıkan bedenle ilgili olumlu ya da olumsuz değerlendirmeler ile beden imgesi birbirine karıştırılmamalıdır. Beden imgesi günlük değerlendirmeleri etkileyebilecek bir etmen olmakla birlikte daha kalıcı değerlendirmeler içerir.
Sağlıklı / Olumlu beden imgesi olan kişiler bedenleriyle barışıktırlar ve ondan memnundurlar. Bu kişilerde bedenleri ile ilgili değerlendirmeler büyük bir değişkenlik göstermez. Sağlıklı beden imgesine sahip olanlar diğer insanların kendisiyle ilgili değerlendirmelerinden en az düzeyde etkilenir ya da etkilense bile kendini daha kolay toparlar. Yine özürlülük yaratan bir bedensel hastalık yaşadıklarında bu özürlülük nedeniyle benlik saygısı kaybı yaşamaz ve toplumsal ilişkilerini aynı düzeyde sürdürürler.
Olumsuz beden imgesi / Olumsuz beden algısı
Olumsuz beden imgesine sahip kişiler bedenlerini beğenmez ve bedenlerinin başkaları tarafından da beğenilmeyeceğini düşünürler. Beğenme ve beğenilme konusunu bedenle sınırlı tutmaz, insan olarak beğenilmeyeceği hisleri taşır ve kendilerini beğenmezler. Dışlanacakları, sevilmeyecekleri ve aşağılanacakları kaygıları yaşarlar. Neden sonuç ilişkisi kurmak kolay olmasa da olumsuz beden imgesine sahip kişilerin benlik saygıları, değerlilik hisleri, özsaygıları olumsuz nitelikler taşır.
Beden imgesi ve ruh sağlığı
İnsanların beden imgesi, hem onun ruh sağlığını etkileyen hem de ondan etkilenen bir kavramdır. Olumlu beden imgesi, insanların ruh sağlığına olumlu katkıda bulunurken olumsuz beden imgesi de ruh sağlığını olumsuz etkilemektedir.
İnsanların kendi bedenleri ile ilgili değerlendirmeleri (beden imgeleri) gerçekte olanla uyum göstermeyebilir. Örneğin vücut ağırlığı normal olan bir kişi kendisini şişman olarak algılayabilir ve zayıflamak için çeşitli girişimlerde bulunabilir. Bu durum beden imgesinin oluşumunda psikolojinin önemini göstermektedir. Beden imgesinin oluşumuna etki eden psikolojik etmenler arasında kişilik yapısı, ego gücü, benlik saygısı, erken çocukluk döneminde yaşananlar sayılabilir.
Beden imgesi ve benlik saygısı
Beden imgesi, benlik saygısı ile yakından ilişkilidir. Benlik saygısı sağlıklı biçimde gelişmiş olanlar her koşulda eninde sonunda bedenleri ile barışık biçimde yaşarlar. Benlik saygısı düşük olanlar daha olumsuz beden imgesine sahiptirler ve bedenlerini genellikle beğenmezler.
Beden imgesi ve kişilik
Kişilik yapısı insanların bedenleri ile ilgili değerlendirmelerini etkileyebilmektedir. Örneğin narsistik kişilik yapısına sahip bir kişinin bedeni ile ilgili değerlendirmeleri bir uçtan diğerine gidip gelebilmektedir – bir gün bedenini mükemmel bulurken başka bir gün ‘çok çirkin’ olarak değerlendirebilir. Çekingen kişilik yapısı olanlar utangaçlıkları ve benlik saygılarının düşük olması nedeniyle kolayca beğenilmeyecekleri duygularına kapılırlar.
Ergenlikte beden imgesi
Ergenlik döneminde bedende yaşanan hızlı değişimler ergenin psikolojik uyum sağlamasını zorlaştırmaktadır. Ergenlik döneminin psikolojik özellikleri de dikkate alındığında ergenlerin bedenleri ile aşırı uğraş içinde olmaları hiç şaşırtıcı değildir.
Bedensel hastalıklar ve beden imgesi
Beden görünümünü etkileyen ve özürlülük oluşturan hastalıklar her insanı etkiler. Bedenin yeni şekline uyum sağlamak zaman alabilir. Sağlıklı beden imgesine sahip, benlik saygılarını bedenleri ile daha az ilişkilendirenler daha kolay uyum sağlarlar. Yaşam kaliteleri, sosyal ilişkileri eski düzeyinde ya da eski yakın düzeyde devam eder.
Beden imgesi ve ruhsal (psikiyatrik) hastalıklar
Ruhsal sorunlar yaşayan kişinin kendi bedeniyle ilgili değerlendirmeleri çoğu zaman olumsuz olmaktadır.
Depresyon
Depresyon yaşayanlar her şeyi olduğundan daha kötü ve olumsuz görme eğilimi taşırlar. Aynı durum beden imgesi için de geçerlidir. Depresyonlu bireyler depresyon yaşadığı dönemde bedenleri ile ilgili olumsuz değerlendirmelerde bulunurlar fakat depresyon iyileştikten sonra bedenleri ile ilgili değerlendirmeleri eski haline döner.
Beden dismorfik bozukluğu
Beden dismorfik bozukluğunda bireyler bedenlerin bir bölümünde (burun, el gibi) gerçekte böyle bir durum olmamasına karşın fiziksel bir kusur olduğuna inanırlar. Hafif bir kusur olduğunda birey bunu yine abartılı ve yineleyen tarzda sorun olarak yaşıyorsa bu da beden dismorfik bozukluğu olarak değerlendirilmektedir.
Psikotik bozukluk
Psikotik bozukluğu olanlarda da bazen bedenleri ile ilgili sanrı niteliği taşıyan yanlış değerlendirmeler olabilmektedir.
Kadınlarda ve erkeklerde beden imgesi
Beden imgesi açısından kadınlar ve erkekler karşılaştırıldığında genel olarak kadınların daha olumsuz bir beden imgesine sahip oldukları görülmektedir. Bunun muhtemelen en önemli nedeni kadınlarda güzel ve çekici olmanın geçerli bir değer olarak günümüzde aşırı vurgulanıyor olmasıdır. Nitekim zayıf olmanın güzel olmakla eşdeğer tutulması, kadınların kendilerinin olduklarından daha şişman olarak değerlendirmelerine, kendilerini şişman olarak değerlendirdiklerinde de mutsuz olmalarına neden olmaktadır.
Yazılı olarak izin alınmadan alıntı yapılamaz
Prof. Dr. Erol Özmen
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı
Güncelleme: 20.10.2019
Muayenehane:
Talatpaşa Bulvarı, No: 50, Dora Apt, Kat: 3, Daire: 3, Alsancak, İzmir
Yüz yüze ya da online görüşme randevusu için telefon : 0 542 236 13 54
İlginizi Çekebilecek Diğer Yazılar
Bedenini Beğenmeme – Uzman Psikolog Zehra Erol
Beden Takıntısı Kişiyi Nasıl Etkiler – Uzman Psikolog Zehra Erol