Motivasyon – Güdüleme – İsteklendirme

Motivasyon bireyi belli bir yönde harekete geçiren ve etkinleştiren güçtür. Bir işi yapmak ya da başarmak, bir amaca ya da hedefe ulaşma için istekli olmayı ifade eden kavramdır.

Motivasyon ile ilgili çok sayıda kuram bulunmakla birlikte araştırmalarda her birinin kendi çerçevesinde motivasyonun bazı yönlerini anlamaya katkı sağladığı, hiçbirisinin kendi başına motivasyonu açıklayacak makul bir yeterliliğe sahip olmadığı görülmektedir. Bunun muhtemelen en önemli nedeni de motivasyon yaratacak etmenlerin kişiden kişiye, ortamdan ortama, kurumdan kuruma ve zamandan zamana değişebiliyor olmasıdır.

Motivasyon kaynakları genelde dışsal ve içsel motivasyon kaynakları şeklinde iki temel gruba ayrılarak incelenir. Kişinin kendisi dışındaki bir kişiden, kurumdan ya da bir şeyden gelen etmenler dışsal motivasyon kaynakları olarak adlandırılır. İçsel motivasyon kaynakları ise kişinin kendisinden kaynaklanan, kendi iç dünyasından gelenlerdir. Her iki motivasyon kaynağı da önemli olmakla birlikte motivasyonun süreklilik ve kalıcılık göstermesi içsel kaynakların etkinleşmesi ile mümkündür.

Motivasyon bireysel, kurumsal ve toplumsal düzeylerde ele alınabilir. Fakat asıl önemli olan bireydeki motivasyon kaynaklarını etkinleştirmektir. Bireyin biyolojik, psikolojik ve sosyal gereksinimlerini karşılayan etmenlerin motive edici gücü daha yüksek olmaktadır. 

İstekler, dürtüler, güdüler, içgüdüler, gereksinimler, düşünceler, duygular, değerler ve zorunluluklar motivasyon kaynağı olabilir. İlk bakışta bunların neredeyse tamamının iç dünya ile ilgili olduğu düşünülebilir fakat her birinin dış dünyadan kolayca etkilenebildiği gözden kaçmamalıdır. 

Motivasyon konusundaki en büyük yanlışlardan birisi de motivasyonun dış kaynaklardan beklenmesidir. Örneğin iş yerlerinde motivasyonu arttırmanın tek sorumlusunun yöneticiler olduğu düşünülür. Oysa her bireyin kendi motivasyonunu arttırması mümkündür.

Bir insanın başarılı ve mutlu bir yaşam sürdürmesi motive olabilme gücü ile çok yakından ilişkilidir. Bunun koşulu da kendisini, çevresini, olanaklarını, güçlü ve zayıf yönlerini doğru tanımlayarak oluşturulan ve süreklilik gösteren, sabırlı bir çabayla sürdürülen motivasyonun bulunmasıdır. 

Kısa ve Öz Bilgi

• Yalnız ödül ya da ceza vererek motivasyonu etkilemeye çalışmak yeterli değildir. Ödül ya da ceza kullanılacaksa bile mutlaka içsel etmenler de etkinleştirilmelidir.
• Herkes için geçerli motivasyon kaynakları belirlemek mümkün değildir. Kişiye özel kaynaklar belirlenmelidir.
• Motivasyonun belli bir süreklilik göstermesi önemli bir konudur. Gelip geçici hevesler ve maymun iştahlılık amaca ulaşmadan işin yarım kalmasına neden olur.
• Motivasyon Türkçeye isteklendirme ve güdüleme olarak çevrilmektedir. Fakat bu iki ifade motivasyonun farklı yönlerini çağrıştırmaktadır. İsteklendirme motivasyonun daha farkında olunan bileşenlerine, güdüleme ise farkında olunmayan (bilinçdışı) bileşenlerine vurgu yapmaktadır. Diğer yandan her ikisi de bir dış kaynağın etkisi ile harekete geçmeyi akla getirmektedir.
• Bireylerin yalnız iradelerini kullanarak motivasyonlarını arttırmalarını beklemek doğru bir yaklaşım değildir.
• Bireyde istek uyandırmadan tehdit ederek, zorlayarak ve baskı kurarak bir iş yaptırılması belli bir işin yapılmasını sağlayabilir. Ancak bu durum bireye mutsuzluk veren ve süreklilik gösterme olasılığı düşük olan motivasyon olacağı unutulmamalıdır.

Prof. Dr. Erol Özmen
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi
Psikiyatri Anabilim Dalı
Güncelleme: 28.08. 2019

Muayenehane:
Talatpaşa Bulvarı, No: 50, Dora Apt, Kat: 3, Daire: 3, Alsancak, İzmir
Yüz yüze ya da  online görüşme randevusu için telefon : 0 542 236 13 54

İlginizi çekebilecek diğer yazılar

En Temel Psikolojik İhtiyacınız Nedir? Biliyor Musunuz? – Esin Nur Akyıldız

Kişisel Değişim Süreci: İstemediğimiz Alışkanlıkları Değiştirmek – Uzman Psikolog Tarık Gandur

Motivasyon ve Hedef Oluşturmak – Uzman Psikolog Zehra Erol