Öğrenilmiş Çaresizlik

Öğrenilmiş çaresizlik kavramı kaçamayacağı bir ortamda elektrik şoklarına tutulan köpeklerle yapılan deneylerde üretilmiş bir kavramdır. Elektrik şokları verilmeye başlandığında kaçmaya, şoktan kurtulmaya çalışan köpek bir süre sonra bu çabasına bırakır. Kaçabileceği koşullar oluşturulsa bile artık köpek kaçma çabası göstermez.

Çocuklarda da benzer biçimde öğrenilmiş çaresizlik gelişebilmektedir. Çevreyi etkileme girişimlerinde başarılı olmayan çocukta olaylar üzerindeki “kontrol algısını” kaybettiği, içinde bulunduğu koşulları ve başına gelen olumsuz olayları değiştiremeyeceği hisleri yerleşir.

Öğrenilmiş çaresizlik bireylerde olumsuz olaylar ile baş edemeyecekleri algısı oluşturur. Bu durum onları depresyon yaşamaya yatkın bir hale getirir. 

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve kronik fiziksel hastalığı olan çocuklarda öğrenilmiş çaresizlik gelişme olasılığı daha yüksektir.

Kaynak:

Kılıç, B. G., & Oral, N. (2006). Çocuklarda öğrenilmiş çaresizlik üzerine bir gözden geçirme. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 13(2), 377-380.

Öğrenilmiş çaresizlik ile ilgili kısa ve öz bilgiler

• Çocukluğundan beri yaşanmış birçok olumsuz deneyim, insanlarda ne kadar uğraşırsa uğraşsın sorunu aşamayacağı düşüncesini oluşturur. Kişi giderek kendisini çaresiz ve güçsüz biri gibi görür ve aşabileceği birçok sorun için bile “nasıl olsa benim yapabileceğim bir şey yok” diyerek gerekli adımları atmaz. Yapılanı kabullenir, elinden bir şey gelmeyeceğini, durumu kimsenin değiştiremeyeceğini düşünür. 
• Öğrenilmiş çaresizliğin etkisinde olan kişi, çevresinde olup bitenleri değiştiremeyeceğine inanır; ne yapılırsa yapılsın, olup bitene edilgen bir izleyiciye dönüşür, yanlış bulsa bile yapılana karşı çıkmaz. Özgüvenini ve her şeye yönelik motivasyonunu giderek kaybeder. Öğrenilmiş çaresizlik, insanların ve toplumun değerlerini yıpratır. İnsanları topluma, diğer insanlara ve onların yaşadıklarına duyarsızlaştırır. Başkasının yaşadıklarına aldırış etmemesine ve yaşadıklarını önemsememesine yol açar.
• Karşılaştığı sorunları çözmek için gerekli olan çabayı göstermemek toplumumuzda çok yaygın görülen tutumlardan biridir. Bu tutumu en iyi açıklayan kuramlardan biri de “öğrenilmiş çaresizlik”tir. Ülkemizde öğrenilmiş çaresizlik toplum ruh sağlığı açısından aşılması gereken en önemli sorunlardan biri olarak durmaktadır.
• Öğrenilmiş çaresizlik kavramına karşılık öğrenilmiş iyimserlik ve öğrenilmiş güçlülük kavramları ileri sürülmüştür.

Düzenleyen

Prof. Dr. Erol Özmen
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi
Psikiyatri Anabilim Dalı

Muayenehane:
Talatpaşa Bulvarı, No: 50, Dora Apt, Kat: 3, Daire: 3, Alsancak, İzmir
Yüz yüze ya da  online görüşme randevusu için telefon : 0 542 236 13 54

İlginizi çekebilecek diğer yazılar

Depresyon – Psikoloji & Psikiyatri Sözlüğü