Ekonomik Kriz ve Psikolojik Etkileri

Uzman Psikolog Özge Akçay

Ekonomik krizin toplumsal yaşama etkisine yönelik birçok yaklaşım mevcuttur.  Yapılan araştırmalara göre ekonomik kriz yoksullar arasındaki eşitsizliği artırmakla beraber zengin kesimin ekonomik krizden daha fazla etkilendiği görülmektedir. 

“Krizlerde “ŞOK” Dönemi”

Kriz ne olursa olsun insan üzerinde yarattığı ilk etki her zaman ‘Şok dönemidir’. Şok döneminde insan durağan kalarak var olan krizi özümsemeye çalışır. Daha sonra ‘Tepki döneminde’ kriz ile alakalı yorum yapmalar, eleştiriler, kabullenme, reddetme, neler yapılabileceği hakkında harekete geçilme yaşanır. Bu dönemi ‘Uyum dönemi’ takip ederek kişiler var olan kriz dönemine uyum sağlamaya başlar. Ama kimi insanlar bu dönemleri daha sancılı geçirir. Uyum sağlamakta zorlanan insanların kendisine ve çevresine karşı zarar verici davranışlar içerisinde bulunma olasılığı vardır. Boşanma, intihar, yalan söyleme, gayri-resmi para kazanma yollarına başvurma gibi davranışlar bu dönemlerde daha sık görülmektedir. Yapılan analizlere göre 2008 küresel krizinin evlenme üzerinde olumsuz bir etkisi olduğu, 2001 ve 2008 krizlerinin boşanma oranlarını arttırdığı ve 1998 ve 2008 krizlerinin ise intihar sayıları üzerinde arttırıcı etkisi olduğu görülmüştür.

“Herkes geleceğini güvence altına almak ister”

Herkes geleceğini güvence altına almak ister; yaşanan ekonomik kriz ise kişide geleceğe yönelik kaygılı bir şekilde bakmasına sebep olur. Beni ve ailemi nasıl etkileyecek?  Neler yaşayacağız? Geleceğimiz nasıl olacak? 

Ekonomik kriz psikolojiyi etkiler. Aynı zamanda ekonomik kriz yaşandığı dönemde içinde bulunduğumuz psikoloji de ekonomik krizi nasıl anlamlandıracağımızı ve davranışlarımızı belirler. İş, aile hayatında, diğer insanlarla sosyal ilişkilerde sıkıntılar daha yoğun yaşanmaya başlar. İş yerinde çalışanlar işten çıkarılma korkusuyla işe gider ve çalışma arkadaşları ile rekabet daha çok artar. İşten çıkarılma korkusu yaşayan kişi dikkatini toplamakta zorlanacak ve iş verimi düşecektir. İş yerindeki arkadaşları ile de problem yaşamaya başlama olasılıkları yüksektir; çünkü işten çıkarılmamak adına birbirlerine rakip olarak görmeye başlamaları aralarındaki iletişimin bozulmasına sebep olacaktır.

İş yaşamına yönelik gerginlik durumu aile içine de taşınır. Geleceğine yönelik kaygı içerisinde olan bir kişi hem kendisini hem de çevresini etkileyebilecek duygu durumları yaşanabilir. Kimi insanlar bu dönemde aile içinde öfkeli ve saldırgan bir tavır içerisinde olurken kimileri umutsuzluk ve motivasyon eksikliğine bağlı olarak kendi içine kapanarak depresif bir ruh halinde olabilir. Her iki durumda da yaşanılan bu durum etrafındaki insanlarda yıkıcı bir etki yaratır. Anne babalar yaşanılan ekonomik krizi çocuklarına genellikle aksetmek istemezler her şey yolundaymış gibi davranırlar ya da çocukların bu durumu anlamayacaklarını düşünerek yaşanılan sıkıntıyı anlatmazlar. Oysa ki çocuklar aile içinde yaşanmakta olan gerginliği kendilerine anlatılmasa dahi hissederler; ve var olan sıkıntının anlatılmaması çocukların belirsizliğe karşı daha fazla korku ve kaygı hissetmesine sebep olur. Özellikle ergenler yaşanılan her şeyin farkında olsa dahi üzüntü ve kaygılarını dile getirmek istemezler; ama aile içindeki sürece katılmaları, kendilerinin birey olarak görülmesi ergeni rahatlatacaktır. Sonuç olarak yaşanılan krizin ve sıkıntının çocukların yaşına uygun bir şekilde dile getirilmesi bu sürecin çocuklar için de daha az hasarlı bir şekilde atlatılmasını sağlar. 

Ekonomik Krizin Psikolojik Etkileri için Ne Yapılabilir?

Yapmak istedikleri konusunda kararsızlıklar yaşayan ve risk almaktan kaçınan insanlar kendilerini garantide hissetmedikleri için para harcamaya çekinirler. Bu da ekonominin çıkmaza sürüklenmesine neden olur (Budak, 2008). Ekonominin devamı için doğru planlamalarla çalışmak, kazanmak ve harcamak şartı vardır. Yeni duruma uyum sağlayarak aile bireyleri ile açık bir iletişim kurup yaşanan krizin etkileri en aza indirilmesi için yapılması gerekenler üzerinde konuşulabilir. Bunun dışında yaşanılan kriz sonucunda kişide daha içine kapanık oluşu, iştah azalması/artması, alkol ve madde kullanımında artış uyku düzeni bozuklukları, somatik rahatsızlıklar (fiziksel sebebi olmayan baş/boyun ağrıları, mide/bağırsak rahatsızlıkları vs.) yaşanması halinde ise bir uzmandan yardım alınması tavsiye edilebilir.

Uzman Psikolog Özge Akçay

ozgeakcay.com

Yazılı olarak izin alınmadan alıntı yapılamaz.

Uzman Psikolog Özge Akçay’ın diğer makaleleri için lütfen tıklayınız