Üstbiliş (metacognition)

Üstbiliş nedir? Tanımı

Üstbiliş, esas olarak biliş ile ilgili bilişleri ifade eden bir kavramdır. Bilişlerin farkında olmayı ve onları etkin bir şekilde düzenleme, değerlendirme, denetleme ve yönlendirme yetisi olarak tanımlanabilir. Bİreyin ne bildiği ve ne düşündüğü ile ilgili bilgisidir. Bilişsel süreçler ve bilişsel süreçlerin ürünlerine odaklanan bilişsel sistemlerdir.

Bazı ruhsal bozukluklardaki işlevsel olmayan düşünce ve başa çıkma yöntemlerini üstbiliş kavramı ve üstbilişsel sistemle açıklamak mümkün gibi görünmektedir. bir takım işlevler yol açmaktadır. İşlevsel olmayan düşünceler (bilişler) ile ilgili olumlu ya da olumsuz her türlü değerlendirme üstbilişsel sistemle ilgilidir.

Üstbilişi daha iyi anlamak için biliş hakkında bilgi sahibi olmak gerekmektedir. Biliş, bilme durumu ve süreci olarak tanımlanabilir. Biliş; algılama, düşünme, belleme, anlama, akıl yürütme, anlamlandırma, öğrenme gibi zihinsel süreçleri içerir. Başka bir deyişle bilişsel işlevler bir insanın çevrede ve kendisinde olup bitenlerin farkında olmasını, değerlendirmesini ve yorumlamasını sağlar.

Üstbilişi değerlendiren ölçekler

Üstbilişsel modellere göre psikopatolojilerde rol oynadığı düşünülen üstbilişsel inançlar, yargılar ve süreçleri incelemek için geliştirilmiş olan ‘Üstbiliş Ölçeği-30’un Türkçe uyarlaması, geçerlik ve güvenirlik çalışması Ahmet Tosun ve Metehan Irmak tarafından yapılmıştır. Ölçeğinin ‘Olumlu İnançlar’, ‘Bilişsel Güven’, ‘Kontrol Edilemezlik ve Tehlike’, Bilişsel Farkındalik’ ve ‘Kontrol İhtiyacı’ alt boyutları vardır.

Çocuk ve ergenlerde kullanılmak üzere gelirtilen ‘Üstbiliş Ölçeği Çocuk ve Ergen Formu’nun Türkçe uyarlaması, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları Metehan Irmak tarafından yapılmıştır.

Prof. Dr. Erol Özmen

Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi
Psikiyatri Anabilim Dalı

Muayenehane:
Talatpaşa Bulvarı, No: 50, Dora Apt, Kat: 3, Daire: 3, Alsancak, İzmir
Yüz yüze ya da  online görüşme randevusu için telefon : 0 542 236 13 54