Psikoloji & Psikiyatri

Psikoloji ve psikiyatrinin internet adresi

Utangaçlık – Çekingenlik – Sıkılganlık

cekingen utangaç kaçıngan e1474208055873 - Utangaçlık - Çekingenlik

Ruh sağlığı çalışanları tarafından çoğu zaman yan yana ele alınıyor olsa da utangaçlık, çekingenlik, kaçınganlık ve sıkılganlık eş anlamlı sözcükler değildir. Yan yana ele alınıyor olması sosyal fobi, sosyal anksiyete (kaygı) bozukluğu ve çekingen kişilik gibi ruhsal sorunları olan kişilerde çoğu zaman dördünün de az ya da çok bir arada bulunuyor olmasından kaynaklanmaktadır.

Utangaçlık sözcüğünün utanmaktan, çekingenliğin çekinmekten, kaçınganlığın kaçınmaktan ve sıkılganlığın sıkılmaktan türetildiği dikkate alındığında aralarındaki anlam farkları daha iyi görülmektedir. Yine de örtüşen yönlerinin farklarından daha çok olduğu söylenebilir.

Kısa ve öz bilgi

Utangaçlık, çekingenlik ya da kaçınganlık kadın ve erkek her iki cinsiyette de görülebilen bir kişilik özelliğidir.
Utangaçlık, çekingenlik ya da kaçınganlık bebek, çocuk, ergen, erişkin ve yaşlı her yaşta görülebilen bir kişilik özelliğidir.
Utangaçlık bazen sosyal kaygı bozukluğunun (soyal fobi) bir belrtisi olabilmektedir. Bu nedenle utangaç insanlarda sosyal kaygı bozukluğunun olabileceği mutlaka düşünülmelidir.
Önceden toplum içine daha rahat giren bir kişi toplumdan ya da insanlardan uzak durmaya başladıysa onda bir ruhsal hastalık gelişmiş olabileceği düşünülmelidir. Bu tür durumlarda akla ilk önce depresyon gelmelidir. Ender olarak şizofreni ya da benzeri bir rahatsızlık söz konusu olur fakat şizofrenide gözlenen insanlardan uzak durma herkesin bildiği utangaçlıktan ve çekingenlikten daha farklıdır.
Günümüzde sosyal ortamların ve iş yaşamının genellikle girişkenlik gerektiriyor olması utangaç insanların geride kalmasına ve potansiyellerini tam olarak gösterememelerine neden olabilmektedir.
Kişilik yapısındaki utangaçlık kendi başına tedavi gerektiren bir durum olmamakla birlikte yaşamını ve geleceğini olumsuz etkileyecek sonuçlar yaratıyorsa utangaç insanların terapi görmeleri önerilir.
Psikanalitik kurama göre utanç ‘ego ideali’ ile ilgilidir. Utangaç insanlar olmak istedikleri gibi olmadıklarını varsayarlar. Olmak istedikleri ‘ben’ ise idealize edilmiş özellikler taşır; başka bir deyişle olunması aslında olası olmayan özelliklerdir.
Utangaçlık ile ilgili en çok sorulan sorular ‘utangaçlık nasıl yenilir’ ve ‘utangaçlık nasıl geçer’ sorularıdır. Ancak utangaçlığın bugünden yarına kolayca aşılacağı düşünülmemelidir. Öncelikle mümkün olduğunca bilgi edinilmeli ve uzun dönemli sabırlı bir uğraşa hazır olunmalıdır. Kendi başına utangaçlığını aşamayanlar profesyonel yardım arayışına girmelidirler.
Utangaç ya da çekingen kişi yalnız girişken olmaya odaklanmamalıdır. Daha etkin olabileceği (sosyal medya gibi) farklı mecralarda kendini gösterebilir. Birebir ilişkilerde daha rahat oluyorsa birebir ilişkileri yeğleyebilir.

Prof. Dr. Erol Özmen
Manisa Celal Bayar Üniversitesi
Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Muayenehane:
Talatpaşa Bulvarı, No: 50, Dora Apt, Kat: 3, Daire: 3, Alsancak, İzmir
Yüz yüze ya da online görüşme randevusu için telefon : 0 542 236 13 54