Psikoloji & Psikiyatri
Psikoloji ve psikiyatrinin internet adresiUygunsuz Duygulanım
Kişide konuştuğu içerik ya da bulunduğu durum ile uyumlu olmayan bir duygulanma (affekt) ortaya çıktığında ‘uygunsuz duygulanım’dan söz edilir.
Uygunsuz duygulanım olarak nitelenebilecek durumlar her zaman bir ruhsal hastalık belirtisi değildir. Örneğin günlük yaşamda birçok kişinin yaşadığı üzücü bir olayı gülerek anlattığı çok sık görülmektedir. Ancak uygunsuz duygulanım bazen bipolar bozukluk ve şizofreni gibi ciddi ruhsal hastalıkların bir belirtisi olabilmektedir. Böyle bir durum söz konusu olduğunda kişide ruhsal hastalığın diğer belirtilerinin varlığı ayrımı çoğu zaman kolaylaştırmaktadır.
Uygunsuz duygulanım denebilecek bir duygulanma ile karşılaşıldığında uygunsuzluğun ya da uyumsuzluğun derecesi ve duyguların dışavurumu mutlaka değerlendirilmelidir. Uyumsuzluğun en uç noktalarına yüksek miktarda borçlanmış olmasına karşın bipolar bir hastanın neşeli halini yitirmemiş olması örnek olarak verilebilir. Duygunun dışavurumu da kişinin ses tonu, vurguları, yüz ifadesi ve beden dili gözlenerek dikkatli biçimde değerlendirilmeldir. Keyifli bir sohbetteki gülme ile gerginliğin yansıdığı gülme arasında çok fark vardır.
Birçok insan geçmişte yaşadığı üzücü bir olayı gülerek anlatır. Bunun en önemli nedeni olayın psikolojik yükünün artık gündemde olmaması ya da kişinin bu psikolojik yükle baş edebiliyor olmasıdır. Bu nedenle uygunsuz duygulanım olarak nitelenebilecek yaşantıların mutlaka patolojik bir durumun işareti olması gerekmez. Bazen tam tersi mizahın kullanıldığı sağlıklı bir baş etme yolu (humor) söz konusu olabilir.
Birçok insan duygu yüklü anılarının ve herkesten sakladığı duygularının ortaya çıkmasını, başkaları tarafından fark edilmesini ya da görülmesini istemez. Bunları birisiyle paylaşması gerektiğinde de (örneğin terapi sırasında) yoğun anksiyete (kaygı) yaşar. Bu anksiyete nedeniyle kişi yaşadıklarını gülerek anlatır.
Yaşadığı bir olayı gülerek anlatan kişilerin bazıları yalıtma (izolasyon) olarak adlandırılan savunma düzeneğini kullanmaktadırlar. Yaşananın duygusal yükünü taşıyamayacağını düşünen benlik (ego) yaşantının duygusal bileşenini bilinçdışında tutar. Bu düzenekte dikkat çeken yaşananların psikolojik yükünün hala varlığını sürdürüyor olmasıdır.
Bir başkası buzda kayarak düşme gibi yaralanmasına neden olabilecek bir şey yaşadığında da birçok insan duruma güler. Çoğu zaman öğrenilmiş kültürel bir tepki olan bu davranış bazen sadistik dürtüler (ki herkeste az da olsa bulunur) işaret edebilir.
Duygulanımdaki uygunsuzluk belirgin biçimde saçma ise ciddi ruhsal hastalıkların (şizofreni, bipolar bozukluk) bir belirtisi olabilir. Ruhsal rahatsızlığın diğer belirtilerinin de varlığı kolayca daha olağan sayılabilecek uygunsuz duugulanımlardan ayırt edilebilir.
Uygunsuz duygulanım ile ilgili kısa ve öz bilgiler
- Aklına komik bir şey geldiğinde herkes zaman zaman kendi kendine güler. Bu durum çoğu zaman bir ruhsal hastalık ile ilişkili değildir. Fakat bazen kendi kendine gülme ve sebepsiz yere gülme ciddi ruhsal hastalığın belirtisi olabilmektedir. Sanki karşısında birisi varmış gibi, ona bir cevap veriyormuş gibi bir yandan konuşuyor bir yandan da gülüyorsa ciddi bir ruhsal hastalığın söz konusu olabileceği düşünülmelidir.
Prof. Dr. Erol Özmen
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi
Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı
Muayenehane:
Talatpaşa Bulvarı, No: 50, Dora Apt, Kat: 3, Daire: 3, Alsancak, İzmir
Yüz yüze ya da online görüşme randevusu için telefon : 0 542 236 13 54