Anksiyete Bozukluklarının Sınıflandırılması

Uzman Psikolog Zehra Erol

PANİKBOZUKLUK

Panik ataklar kendilerini, olması yakın korkunç bir son hissinin eşlik ettiği aniden kabaran yoğun bir kuruntu, korku ve dehşet hissiyle açığa vurur. Bir atak sırasında deneyimlenen en yaygın semptomlar, nefes alamama , çarpıntı, göğüs ağrısı veya göğüste hassasiyet, boğulma veya havasız kalma hissi; sersemlik, baş dönmesi ve düşme hissi; gerçekliğin yitirildiği hissi (kişisel kimliğin veya algının yitirilmesi); hayallere kapılma; zihinde sıcak veya soğuk kıvılcımların çıkması hissi, terleme; baygınlık; titreme ve sallanma; ölüm, delirme veya kriz sırasında kontrol dışı bir şey yapacağı korkusudur. Krizler genelde dakikalarca, nadiren de saatlerce sürer…

Kişi krizler arasında değişen ölçülerde sık sinirlilik hali ve endişe geliştirir.

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUKLUĞU

Temel niteliği, Fobik Bozuklukları… Panik Bozukluğu… veya Obsesif Kompulsif Bozukluğu… karakterize eden spesifik semptomlar olmaksızın en az bir ay devam eden sürekli, genelleşmiş anksiyeteyi içermesidir. Hipertiroidizm veya Majör Depresyon gibi başka bir fiziksel veya zihinsel bozukluktan kaynaklanan bir rahatsızlık söz konusu değilse tanı koyulamaz.

Anksiyetenin belirli alametleri kişiden kişiye değişse de genellikle motor gerilim, özerk hiperaktivite, endişe beklentisi, teyakkuz halinde olma ve gözüyle etrafı tarama gibi işaretler söz konusudur…

POST-TRAVMATİK STRES BOZUKLUĞU

Temel niteliği, genellikle sıradan bir insan deneyiminin ötesinde psikolojik bir travmayı takip eden karakteristik semptomların gelişmiş olmasıdır. Bu karakteristik semptomlar travmatik olayın yeniden deneyimlenmesini; dış dünyaya tepki vermekte uyuşukluk veya dış dünya ile kısıtlı bir ilişkiyi …

Depresyon ve anksiyete semptomları ortaktır ve bazı vakalarda Anksiyete ya da Depresif Bozukluk şeklinde tanı konacak kadar şiddetlidir.

TİPİK OLMAYAN ANKSİYETE BOZUKLUĞU

Bu anksiyete kategorisi kişi yukarıda açıklanan nitelikleri tanışmayan bir Anksiyete Bozukluğu yaşadığında söz konusu olur.

FOBİK BOZUKLUKLAR

Fobik bozukluklarda temel nitelik, belirli nesne, edin ve durumlar hakkındaki ısrarlı ve mantık dışı korkudur. Bu korku söz konusu korkuya neden olan nesne, edim veya durumdan sakınma konusunda baskıcı bir isteği körükler… Korku onu tetikleyen nesne, edim ve durumun gerçek riskine oranla kişi tarafından aşırı ve makul olmayan miktarda yorumlanır.

AGORAFOBİ

Temel niteliği, belirgin bir yalnız kalma korkusu veya ani bir kendi kendine yetersizlik durumunda yardım alınamayacağı ya da kaçışın mümkün olamayacağı açık alanlarda bulunma korkusudur. Korkular veya sakınma davranışı kişinin güncel hayatını baskı altında tuttukça normal faaliyetler giderek kısıtlanır. En çok sakınılan durumlar arasında kalabalık bir cadde veya mağaza gibi kalabalık yerlerde bulunma veya tünel, köprü, asansör ve toplu taşıma araçlarında bulunma gelir. Bu tip kişiler genelde evden ayrılmaları gereken durumlarda ısrarla yanlarında aile üyelerinden birisinin veya bir arkadaşlarının bulunmalarını isterler.

SOSYAL FOBİ

Temel niteliği kişinin başkalarının gözlerini üzerinde hissettiği durumlar hakkında ısrarlı ve mantık dışı korku ile bu durumlardan sakınma konusundaki durdurulamaz arzudur. Bunun yanına, kişide aşağılanmasına ve utanmasına neden olacak davranışlar içerisinde olacağına dair bir korku da vardır. Sözü edilen bu beklenen anksiyete, kişi korkusunu tetikleyecek böylesi bir durumla karşılaşırsa ve bu durumdan sakınmaya çalışırsa kaçınılmaz olarak ortaya çıkacaktır. Kargaşa, sıkıntının önemli bir kaynağıdır ve kişi tarafından aşırı ve mantıksız olarak algılanır… Sosyal Fobilerin örnekleri arasında bir topluluğa hitap etme veya sahneye çıkma, umumi tuvaletleri kullanma, dışarıda yemek yeme ve başkalarının yanında yazı yazma korkularıdır…

…Dikkate değer odaklanılmamış veya genelleşmiş anksiyete de söz konusu olabilir.

BASİT FOBİ

Temel niteliği, yalnız kalma veya evden uzak açık alanlarda bulunma (agorafobi) veya belli sosyal durumlarda aşağılanma ya da utanma korkusundan (sosyal fobi) bağımsız olarak, bir nesne ya da durum hakkında ısrarlı mantık dışı korku ile bu nesne ve durum sakınma konusundaki zorlayıcı arzudur. Bu bakımdan, Fobik Bozukluğun artakalan sınıfını oluşturur. Bu rahatsızlık sıkıntının önemli bir kaynağıdır ve kişi tarafından aşırı ve mantıksız olarak algılanır…

Tedaviye dönük pek bir şey yapılmasa da, genel nüfus içerisinde en çok rastlanan Basit Korkular özellikle köpek, yılan, böcek ve fare olmak üzere hayvan korkularıdır. Diğer Basit Korkular klostrofobi (kapalı alanda kalma korkusu) ve akrofobidir (yükseklik korkusu).

Kaynak; Anksiyete Bozuklukları ve Fobiler, Aaron T. BECK, Gary EMERY, Ruth L. GREENBERG, Litera Yayıncılık 2005.

Uzman Psikolog Zehra Erol

www.zehraerol.com

Yazılı olarak izin alınmadan alıntı yapılamaz.

Uzman Psikolog Zehra Erol’un diğer makaleleri için lütfen tıklayınız