İntihar – Özkıyım – İntihar Girişimi

İntihar, intihar girişimi ve intihar düşüncesi nedir?

İntihar (suisid, özkıyım), insanın kendi yaşamına isteyerek son vermesi, kendini öldürmesi anlamına gelir. Yaşamını sonlandırmaya karar veren kişinin girişimi ölümle sonuçlanırsa durum ‘intihar’ olarak eğer kişi girişimine karşın yaşıyorsa ‘intihar girişimi’ olarak nitelenir. İntihar düşünceleri ise kişinin aklına yaşamına son verme ile ilgili düşüncelerin gelmesidir.

Bir kişide tekrarlayan intihar girişimlerinin varlığı söz konusu olduğunda o kişinin yeni intihar girişimi birçok insan tarafından ciddiye alınmaz. Fakat bu çok yanlış bir yaklaşımdır. Ne kadar birilerini etkilemek, yönlendirmek ya da ilgi çekmek amaçlı gibi görünüyor olursa olsun her intihar girişimi ciddiye alınmalıdır. Geçmişte intihar girişiminde bulunanlarda girişimin ölümle sonuçlanma riski daha yüksektir.

Ruh sağlığı alanında açık bir intihar düşüncesinin varlığı çok önemsenir. Bu tür durumlarda genellikle acil tedavi gerektiren ruhsal bir sorun söz konusu olur. Ancak açık bir intihar düşüncesi olmasa da yaşamın anlamını kaybetmesi, yaşamı anlamsız ve boş bulma ve “ölsem de kurtulsam” benzeri düşünceler de önemsenmelidir. Bunların açık bir intihar düşüncesine dönme olasılığı söz konusudur. Bunlar da bir ruh sağlığı ve hastalıklarına başvurmayı gerektirmektedir.

Bir kişinin intihar edebileceği önceden anlaşılabilir mi?

Bir kişinin kendini öldürmeye kalkışacağını her zaman önceden tahmin etmek mümkün değildir. Ancak geriye dönüp bakıldığında bazı ipuçlarının varlığı görülebilmektedir. Bazen de çok açık ipuçları söz konusu olur. Bir kişinin intihar edebileceğinin ipuçları olarak şunları sıralayabiliriz:

• Kendini öldüreceğinden açıkça ya da dolaylı söz etme
• Yaşamı anlamsız bulma
• Yersiz ve dayanaksız suçluluk duyguları
• Çaresizlik ve çözümsüzlük hisleri
• Kendini yalnız ve kimsesiz hissetme
• Mektup bırakma, vedalaşma
• Vasiyet yazma
• Toplumdan eş, dost, akraba ve aileden uzaklaşma
• İçe kapanma
• Uzun süredir depresyon yaşayan bir kişide ani bir iyileşme olması

Diğer yandan kişide uzun süren ve yaşamını alt üst eden bir depresyonun varlığı, kişinin yakın zamanda büyük ekonomik ve sosyal kayıplar yaşamış olması ya da çok sevdiği bir yakınını kaybetmiş olması gibi durumlarda o kişilerin intihar ipuçları açısından daha yakından izlenmesi gerekmektedir. Yine boşanma, geçim sıkıntısına düşme, akademik başarısızlık, işten çıkarılma, ölümcül bedensel hastalıklara yakalanma gibi durumlar da önemsenmelidir. Ayrıca kişinin ailesinde intihar eden birisinin varlığı, geçmişte kişinin kendisinin bir ya da daha fazla intihar girişiminde bulunmuş olması da dikkatli izlemi gerektiren durumlardır. 

Psikiyatrik bozukluklar ve intihar*

İntihar çok yönlü ve çok nedenli bir olgudur ve tek bir etmene bağlanarak açıklanamaz. Birden çok etmenin (ruhsal hastalıklar bunlardan birisini oluşturur) bir araya gelmesi söz konusudur. Nitekim ruhsal hastalığı olanların çoğunda bir intihar girişimi görülmemektedir. Ayrıca tüm ruhsal hastalıklar tek bir hastalıkmış gibi bir arada düşünülmemelidir. Aşağıda bazı ruhsal hastalıklarda gözlenen intihar riskleri sıralanmıştır. 

• İntihar olguları incelendiğinde ruhsal hastalık varlığının riski en çok artıran etmen olduğu görülmektedir. Olguların % 90’ında bir ya da birden çok psikiyatrik hastalık tanı ölçütlerini karşılayacak düzeyde ruhsal belirtilerin varlığı belirlenmektedir.
• Duygudurum bozuklukları (major depresif atak ve bipolar bozukluk) intihar için önemli bir risk faktörüdür. Özellikle depresif atak intihar sonucu ölümlerde en sık saptanan tanıdır. 
• Şizofreni tanılı bireylerde yaşam boyu intihar görülme riski % 4’tür.
• Anksiyete bozuklukları intihar riskini arttırır.
• Alkol ve madde kullanım bozuklukları olan kişilerde intihar riski daha yüksektir.
• İntihar olgularının yaklaşık 1/3’ünde bir kişilik bozukluğu söz konusudur.
• Birden fazla ruhsal hastalığın bir arada bulunması riski arttırmaktadır.

Güncelleme: 18.05.2020

Prof. Dr. Erol Özmen
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi
Psikiyatri Anabilim Dalı

Muayenehane:
Talatpaşa Bulvarı, No: 50, Dora Apt, Kat: 3, Daire: 3, Alsancak, İzmir
Yüz yüze ya da  online görüşme randevusu için telefon : 0 542 236 13 54

Kaynaklar:
* Güleç, G. (2016). Psikiyatrik Bozukluklar ve İntihar. Türkiye Klinikleri Psychiatry-SpecialTopics, 3, 21-25.