Somatizasyon – Bedenselleştirme

Türkçe’ye bedenselleştirme olarak çevrilen somatizasyon, ‘kişide çeşitli bedensel yakınmalar olmasına karşın bunları açıklayacak bir bedensel hastalığın bulunmaması’ olarak tanımlanır.

Her türlü bedensel yakınma somatizasyon niteliği taşıyabilmektedir. Ancak bir bedensel yakınmanın somatizasyon olarak nitelendirilebilmesi için yakınmanın bir doktor tarafından değerlendirilmesi ve gerekli tetkiklerin yapılmış olması gerekmektedir. Ancak gerekli tetkiklerin yapılıp yapılmadığına ilgili doktor karar vermelidir. Çünkü somatizasyon tarzında bedensel yakınmaları olan hastaların bir kısmı gerekli tetkiklerin yapılmış olduğu konusunda kolay kolay ikna olmazlar.

Somatizasyon olarak adlandırılabilecek yakınmaları her insan zaman zaman yaşar. Örneğin her insan yaşamı boyunca birçok kez bedensel bir hastalıkla ilgili olmayan baş ağrısı yaşar. Birçok kez doktora gitmeye neden olan, bireyi çeşitli çare arama davranışlarına, ilaç kullanmaya iten ve bireyin yaşam kalitesini bozan, günlük işlerini aksatan nitelikler taşıyan somatizasyon tarzındaki yakınmalar tıbbi olarak önem taşır.

Bütün psikiyatrik rahatsızlıklarda somatizasyon tarzındaki yakınmalara rastlanır. Ancak somatizasyon tarzında bedensel yakınmaları olan kişilerde en yaygın görülen ruhsal rahatsızlıklar depresyon ve anksiyetedir. Örneğin panik atağı yaşayan kişilerde gözlenen ‘çarpıntı’ ve ‘nefes darlığı’ gibi yakınmalar somatizasyon için tipik örneklerdir.

Hastanın yaşamını en fazla etkileyen somatizasyon tarzındaki yakınmalar, ‘somatoform bozukluk‘ ya da ‘bedensel belirti bozukluğu’ olarak adlandırılan ruhsal rahatsızlıklarda görülür.

Somatizasyon tarzındaki yakınmaları olan kişilerde bu belirtilerin ortaya çıkmasına neden olan ruhsal sorunlar her zaman kolayca saptanamaz.  Ancak saptanamamış olması yakınmanın psikolojik olmadığı anlamına gelmemektedir.

Her türlü bedensel yakınma somatizasyon niteliği taşıyabilmekle birlikte en sık görülen yakınmalar bel ağrısı, baş ağrısı, sırt ağrısı, karın ağrısı, bulantı, çarpıntı, nefes darlığı gibi yakınmalardır.

Kısa ve öz bilgiler

• Bedenle ilgili bir yakınması olan kişi, bu durum bir stres faktörü sonrası ortaya çıkmış bile olsa hemen bunun psikolojik kökenli olduğunu düşünmemelidir. Yakınmanın bedensel hastalıkla ilişkili olup olmadığına ancak bir doktor karar verebilir.
• Birçok insan somatizasyon tarzındaki yakınmaların gerçekte olmayan ve uydurma yakınmalar olduğunu düşünür. Oysa bu tümüyle yanlış bir değerlendirmedir. Somatizasyon yakınması olanların yakınmaları objektif olarak gösterilemese de hissettikleri gerçektir. Hiç bir his yokken olmayan bir şeyleri rol yaparak varmış gibi göstermek ise farklı bir durumdur. Psikiyatride özellikle temaruz ya da yapay bozukluk olarak adlandırılan durumlarda gözlenir.
• Süregen somatizasyon tarzında bedensel yakınması olanların doktor doktor dolaşmalarının onlar için hiçbir yararı bulunmamaktadır. Doğrusu güvenilen bir doktora düzenli gidilerek onun tavsiyelerini dikkate almaktır.
• Süregen somatizasyon yakınması olanların mümkün olduğunca işlerini güçlerini sürdürmeleri gerekmektedir. Çeşitli etkinliklerden ve iş yapmaktan uzak durmak rahatsızlığın uzamasına neden olmaktadır.
• Bedensel yakınmaya odaklanmak ve sürekli ‘kendini dinlemek’ somatizasyonun artmasına neden olduğundan somatizasyon yaşayanların mümkün olduğunca dikkatlerini bedensel yakınma dışında başka bir şeye yönlendirmeleri gerekmektedir.
• Süregen somatizasyon yakınması moral bozukluğu yaratarak hastada depresyon gelişimine neden olabilmektedir. Bu nedenle bu hastalarda depresyon gelişip gelişmediği mutlaka değerlendirilmelidir.
• Hastalık hastalığı (hipokondriyazis) ve somatizasyon birbiri ile sıklıkla karıştırılıyor olmasına karşın birbirinden farklı kavramlardır. Hipokondriyazisde kişi kendisinde ciddi bir bedensel hastalık bulunduğu kaygısı içindedir. Ancak somatizasyon tarzında bedensel yakınmaları olanlarda da hipokondriyak yorumlara sık rastlanmaktadır.

Güncelleme: 13.12.2022

Prof. Dr. Erol Özmen
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi
Psikiyatri Anabilim Dalı

Muayenehane:
Talatpaşa Bulvarı, No: 50, Dora Apt, Kat: 3, Daire: 3, Alsancak, İzmir
Yüz yüze ya da  online görüşme randevusu için telefon : 0 542 236 13 54