Özgüven

Psikolojide çok sık kullanılan ve ne olduğu konusunda hemen herkesin bir fikri olan fakat hiçbir tanımın yeterli olmadığı düşünülen kavramlardan birisidir özgüven. 

Özgüveni bazı kavramlardan ayrıştırarak ya da bazı kavramlarla ilişkilendirerek ele alınması gerekiyor olmasına karşın bunu başarmak çok da kolay değildir. Bunların arasında özsaygı, özyeterlilik ve özdeğerlilik sayılabilir. İlk bakışta özdeş kavramlar gibi görünse de bu bir yanılgıdır. Birbiriyle iç içe geçen ve örtüşen yönleri olmakla birlikte ayrı ayrı ele alınması gereken kavramlardır.

Kısaca karşılaştırılacak olursa özgüven ‘kendine güvenme ve inanma’, özsaygı ‘kendini olduğu gibi kabullenme’, özyeterlilik ‘belli bir konuyla ya da işle ilgili kendini yeterli hissetme’ ve özdeğerlilik ise ‘kendini değerli ve değer gören bir insan olarak görme’ şeklinde tanımlanabilir. Bu tanımlara bakıldığında bu üç kavramın birbirini beslediği ve birbirinden etkilendiği açıkça görülmektedir. 

Özgüven, özsaygı, özyeterlilik ve özdeğerlilik iç dünyada farklı yaşanırken dışarıdan farklı görünebilmektedir. O nedenle insanların bu özelliklerini değerlendirirken yalnız dıştan görünüşe göre karar verilmemelidir. Örneğin özünde özgüveni düşük birisi dışarıdan bakıldığında özgüven ve özdeğerlilik duygusu çok yüksek gibi görünebilir.

Sık gündeme gelen konulardan birisi de özgüvenin bir duygu olarak mı ele alınacağıdır. Fakat bu eksik bir yaklaşımdır. Özgüvenin içinde duygu kadar biliş de vardır. Özgüven kişinin kendisini nasıl algıladığı ile ilgili bir kavramdır. Kişi kendisiyle ilgili değerlendirmelerinde kendini ‘yeterli görme’, kendine ‘güven duyma’ ve ‘inanma‘ vardır. Fakat sağlıklı bir özgüvenden söz edilebilmesi için kişinin yapamayacağı bir şeyle karşılaştığında ya da bir işte başarısız olduğunda özgüveni tümüyle sarsılmaz.

Kısa ve öz bilgiler

• ‘Özgüven nedir’ ve ‘özgüven ne demek’ ruh sağlığı ve kişisel gelişim alanlarında en sık sorulan sorular arasında yer alır. Üzerinde gerektiği kadar durulmadan yeterince anlaşılması mümkün değildir.
• Sağlıklı bir özgüven varlığı ruh sağlığının en önemli göstergelerinden birisidir.
• Özgüven statik, sürekli aynı düzeyde duran bir özellik değildir. Belli sınırlarda oynaması son derece doğaldır. Ancak kırılgan özgüven duygusu olanlar zaman zaman özgüvenlerini tümüyle kaybettiklerini düşünürler.
• Bir bireyin özgüveni yaşamın her alanda eşit ya da benzer etki göstermez. Örneğin iş yaşamında son derece özgüvenli olan bir kişi sosyal yaşamda özgüvensiz olabilir.
• Özgüveni düşük ya da yetersiz olan bireyler yaşamları boyunca kendi kapasitelerini tam kullanamaz ve potansiyellerini tam gerçekleştiremezler.
• Her insanın belli bir özgüveni vardır. Son zamanlarda her zamanki özgüvenini kaybeden ve genelde olmadığı şekilde kendini özgüvensiz hisseden kişilerde bir ruhsal hastalık gelişmiş olabileceği düşünülmelidir. Ağır depresyonlarda kişi her zaman yaptığı işlerle ilgili bile özgüvenini yitirir.
• Narsistik kişilik yapısına sahip insanlar aşırı özgüvenlidirler. Çekingen ve depresif kişilik yapısına sahip insanlar zaten yeterli olmayan özgüvenlerini günlük yaşam içinde kolayca yitirebilirler.
• Bağımlı olduğu kişinin kendisini terk edip gidebileceği korkusunda olan bağımlı kişilik yapısına sahip bir kişinin davranışları özgüvensizlik gibi görünebilir. Oysa farklı bir durum söz konusudur.
• Özgüvenli bireyler karşı karşıya kaldığı sorunları bir şekilde aşacağını düşünürler. Sorunu çözebileceğini, çözemese bile karşı karşıya kaldığı zorluklara ve duygulara katlanabileceğini düşünürler.
• Özgüven olumlu/olumsuz, yeterli/yetersiz, yüksek/düşük, özgüvenli/özgüvensiz olarak çok farklı biçimde nitelenebilmektedir.
• Özgüven kazanmak ya da özgüveni geliştirmek mümkündür. Ancak sabırlı ve kararlı olmayı gerektirir. Yaşamını olumsuz etkileyecek düzeyde özgüvensiz olanlar profesyonel yardım almayı düşünmelidir.

Prof. Dr. Erol Özmen
Manisa Celal Bayar Üniversitesitesi Tıp Fakültesi
Psikiyatri Anabilim Dalı
Güncelleme: 18.07.2019

Muayenehane:
Talatpaşa Bulvarı, No: 50, Dora Apt, Kat: 3, Daire: 3, Alsancak, İzmir
Yüz yüze ya da  online görüşme randevusu için telefon : 0 542 236 13 54

İlginizi çekebilecek diğer yazılar

Yetersizlik duygusu – Uzman Psikolog Zehra Erol 

Özgüven duygusunu geliştirmek – Uzman Psikolog Zehra Erol

Çocuklarda özgüveni arttırmak için anne ve babalara öğütler – Prof. Dr. Erol Özmen

Ergenlikte özgüven gelişimi – Psikolog Pınar Ersöz

Özgüven ve Karar Almak – Uzman Psikolog Özge Akçay

Kendini sevme – Psikoloji & Psikiyatri Sözlüğü

Çekingenlik – Psikoloji & Psikiyatri Sözlüğü

Aşağılık kompleksi – Psikoloji & Psikiyatri Sözlüğü

Çocuklarda özgüven – Çocuk Yetiştirme

Kendini tanıma testleri

Benlik saygısı / Kendilik değeri – Psikoloji & Psikiyatri Sözlüğü