Benlik Saygısı – Kendilik Değeri

Benlik saygısı nedir? Benlik saygısının tanımı

Benlik saygısı, ruh sağlığının temel bileşenlerinden birisidir. İnsanların mutlu ve doyumlu bir yaşam sürmesinde kilit rol oynar.
Benlik saygısı esas olarak kendine değer verme ve kendisi ile ilgili doğru değerlendirmeler yapıp bunlarla barışık olma ile ilgili bir kavramdır. Benlik saygısı olumlu gelişmiş bir insan kendini değerli, değer verilen, içinde bulunduğu topluluklarda yeri olan, sevilen, sayılmayı ve sevilmeyi hak eden bir insan olarak görür. Benlik saygısı olumlu gelişen bir insan her türlü güçlüğü aşabileceğini zorluklara göğüs gerebileceğini düşünür.

Benlik saygısı ve ruh sağlığı. Benlik saygısı ve ruhsal hastalıklar.

Benlik saygısı çok çeşitli şekillerde bir ruh sağlığı ve hastalıkları konusu olabilmektedir: (1)Bir ruh sağlığı (ya da sağlıksızlığı) göstergesi olarak benlik saygısı, (2)Bir kişilik bozukluğu belirtisi olarak benlik saygısı, (3)Bir ruhsal hastalık belirtisi olarak benlik saygısı.

Bir insanın ruh sağlığının sağlıklı olmasında benlik saygısının olumlu biçimde gelişmiş olması çok önemli bir yer tutar. Günlük yaşamda yaşadıkları her insanın benlik saygısında artma ya da azalma oluşturabilmektedir. Belli bir düzeyde kalması ruh sağlığı açısından olağan bir durumdur. Ancak bunun uzun sürmesi ve artma ya da azalmanın aşırı olması bir ruhsal hastalığın göstergesi olabilir.

Benlik saygısı ve ruh sağlığı denildiğinde akla genellikle azalması, düşmesi ya da düşüklüğü gelir. Oysa benlik saygısının özde düşük olmasına karşın görünüşte artmış (şişirilmiş) olması da önemli bir ruhsal sorundur. Diğer yandan benlik saygısının kırılganlığı da ruh sağlığı açısından önemli bir konudur. Dış etmenlere göre kişinin benlik saygısı beklenenin ötesinde düşme ya da artma yönünde büyük değişimler gösteriyorsa benlik saygısının kırılganlığından söz edilir.

Kırılgan benlik saygısı

Kırılgan benlik saygısı daha çok bir kişilik özelliği olarak düşünülmelidir. Kırılgan insanlarda öncelikle çekingen kişilik ve narsistik kişiliğin kırılgan tipi akla gelmelidir. Kırılganlık ruhsal hastalıklara yatkınlık oluşturmaktadır. Depresyon ve sosyal fobi gibi ruhsal hastalıklarda rahatsızlığın yaşandığı dönemlerde benlik saygısı daha da kırılgan olabilmektedir.

Düşük benlik saygısı

Düşük benlik sayısı ile ruhsal hastalıklar arasında kısır bir döngü vardır. Düşük benlik saygısı ruhsal bozukluklara yatkınlık oluşturmaktadır. Benzer şekilde ruhsal bozukluklar da bozukluğu yaşayanların benlik saygılarının daha da düşmesine neden olmaktadır. Bozukluğun kendisinin etkisi yanında ruhsal bozukluklarla ilgili stigma (damgalama) da benlik saygısını olumsuz etkiler.

Benlik saygısının düşüklüğü süreklilik gösteriyorsa bu durum daha çok bir kişilik özelliği olarak düşünülmelidir. Fakat depresyon benzeri ruhsal hastalıklarda kişinin benlik saygısı depresif dönemlerde daha düşüktür. Depresyon atlatıldığında kişi olağan benlik saygısına döner.

Yüksek benlik saygısı

Yüksek benlik saygısı denildiğinde akla ilk olarak olumlu yorumlar gelir. Fakat benlik saygısının sağlıklı biçimde yüksek olması ile narsistik gereksinimler nedeniyle yüksekmiş (artmış, şişirilmiş) gibi görünmesini birbirinden ayırt etmek gerekir. Benlik saygısının sağlıklsız biçimde yüksekliği süreklilik gösteriyorsa bu durum daha çok bir kişilik özelliği olarak düşünülmelidir. En çok da narsistik kişilik yapısı/bozukluğu ile ilişkilidir

Diğer yandan bipolar bozukluk gibi ruhsal rahatsızlıklarda rahatsızlığın yaşandığı dönemlerde abartılı biçimde şişirilmiş bir benlik algısı söz konusu olabilir.

Benlik saygısı ile ilgili kısa ve öz bilgiler

• Bazı insanlar ‘benlik saygıları düşük olduğu için mi sosyal ilişkilerde başarısız oluyor yoksa sosyal ilişkilerde başarısız oldukları için mi benlik saygıları düşük oluyor’ sorusu yanıtlanması mümkün olmayan bir sorudur.
• Benlik saygısının düzeyini ifade etmek için ‘düşük/yüksek’, ‘zayıf/güçlü’, ‘yetersiz’ gibi sözcükler kullanılmaktadır. Bunların hangisinin daha doğru olacağı tartışma götürür. Fakat bunların her birinin ufak tefek farklı anlamlar taşıyacak şekilde yerine göre kullanılabileceği unutulmamalıdır.
• İnsanın kendisine verdiği değeri karşılamak için en yaygın kullanılan ifade ‘benlik saygısı’dır. Ancak zaman zaman eş anlamlı olarak zaman zaman da ufak tefek farklı anlamlar katarak kullanılan ifadeler arasında ‘kendilik değeri’, ‘özdeğerlilik’, ‘özsevgi’ ve ‘özsaygı’ sayılabilir.
• Sahip olduğu özellikler, becerileri, başarıları, ruhsal ya da bedensel olarak çekicilikleri ya da toplumsal itibarları nedeniyle kendini değerli hissetmekten öte bir insan olarak bir varlık olarak değeri olduğunu düşünmek benlik saygısı açısından çok daha olumlu bir noktaya işaret eder. Kişi ancak sahip oldukları ile benlik saygısını yüksek tutabiliyorsa bu durum özde benlik saygısının yetersizliğine işaret eder.
• Kendini diğer insanlardan üstün görerek benlik saygısını yüksek tutmaya çalışmak da özde benlik saygısının yetersizliğine işaret eder.
• Benlik saygısını ölçmek amacıyla geliştirilmiş çok sayıda benlik saygısı ölçeği bulunmaktadır. Ancak bunların kesin bir sonuç vereceği düşünülmemelidir. Ölçeklerden elde edilen bilgiler, o kişinin günlük yaşamda yaşadıkları ile pekiştirildiğinde anlam ve önem kazanmaktadır. Ölçekler içinde en çok bilinen ve kullanılanılar arasında  Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği ve Coopersmith Benlik Saygısı Envanteri sayılabilir.

Prof. Dr. Erol Özmen

Manisa Celal Bayar Üniversitesitesi Tıp Fakültesi
Psikiyatri Anabilim Dalı

Muayenehane:
Talatpaşa Bulvarı, No: 50, Dora Apt, Kat: 3, Daire: 3, Alsancak, İzmir
Yüz yüze ya da  online görüşme randevusu için telefon : 0 542 236 13 54

Benlik saygısı konusunda ilginizi çekebilecek diğer yazılar

Yetersizlik duygusu – Uzman Psikolog Zehra Erol 

Düşük özsaygı ilişkilerde sorunlara neden oluyor – Uzman Psikolog Zehra Erol

Kendini sevme – Psikoloji & Psikiyatri Sözlüğü

Çekingenlik – Psikoloji & Psikiyatri Sözlüğü

Aşağılık kompleksi – Psikoloji & Psikiyatri Sözlüğü

Özgüven – Psikoloji & Psikiyatri Sözlüğü

Çocuklarda özgüven – Çocuk Yetiştirme

Kendini tanıma testleri