Psikolog Bakış Açısıyla İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing)

İşyerinde psikolojik taciz (mobbing) çalışma yaşamının var oluşundan, günümüze kadar varlığını sürdüren fakat varlığı, normalmiş gibi algılanan ve kabullenilen bir süreçtir.

Kelime anlamı olarak ‘mobbing’ psikolojik şiddet, baskı, yıldırma, kuşatma, taciz, rahatsız etme veya sıkıntı verme anlamına gelmektedir. Mobbing (yıldırma), işyerinde belirli kişileri hedef alan sistematik bir dizi saldırı ve yıpratma hareketidir. Bu anlamıyla mobbing, sosyal yaşantının olduğu her yerde karşımıza çıkabilir.

Mobbing özellikle hiyerarşik bir yapılaşmanın olduğu gruplarda, zayıf bir kontrolün olduğu örgütlerde bariz bir şekilde görülür. Mobbing olgusuna ilk kez ışık tutan Alman endüstri psikologu ve tıp bilimcisi Dr. Heinz Leymann’dır.

Yıllardır üzerinde düşünülmemesinin temel nedeni bu yıpratıcı süreci normalmiş gibi algılanmasıdır. Ayırt edici temel özellik ise kişinin sistematik olarak iş yaşamında psikolojik tacize uğramasıdır. Davranışın kaynağının bir olaya değil, bir kişiye odaklanmasıdır. Mobbingle ilgili belirleyici özellikler ise davranışların kasıtlı olarak yapılması, sistematik olarak tekrarlanması ve uzun bir zamandan beri (en azından altı ay) devam ediyor olmasıdır.

Bu sorununun yalnızca insanların fiziksel ve ruhsal sağlığını değil, aynı zamanda iş yerindeki “ekip ruhunu” ve iş kalitesini de etkilediği ve sonuçta birbirine eklenen bu sorunlar zincirinin genel olarak tüm toplumsal hayatı olumsuz yönde etkilediği bilinmektedir.

Mobbing, işyerinde diğer çalışanlar veya işverenler tarafından tekrarlanan saldırılar şeklinde uygulanan bir çeşit psikolojik terördür ve mobbinge uğrayan kişinin saygısız ve zararlı bir davranışın hedefi olmasıyla başlayan bir süreçtir. Günümüzde mobbing, cinsiyet ve hiyerarşi farkı gözetmeksizin, tüm kültürlerde ve tüm iş yerlerinde gerçekleşen bir olgudur. Dolayısıyla mobbinge maruz kalma riski, herkes için geçerlidir. Önemli bir başarı göstermiş, amirin veya doğrudan yönetimin takdirini kazanmış ya da bir müşterinin övgüsünü almış bir kişi, kolayca çalışma arkadaşları tarafından kıskanılabilir. Kişinin arkasından her türlü oyunlar oynanır, söylentiler çıkarılır ve çalışması sabote edilebilir. Önceleri bir kişinin veya bazı kişilerin, bir kişiye düşmanlığı biçiminde gelişen örgütsel psikolojik şiddet sonucunda mağdur, önce kendisine ve daha sonra çevresine karşı yabancılaşmaya başlar. Süreç, işe karşı kayıtsızlık, bıkkınlık, yılgınlık, performans düşüklüğü ile başlar ve işinden istifa etmeye kadar gidebilir. Örgüt içinde iş doyumu ve örgüte bağlılıkta azalma yaşanır. Mobbing olgusundan zarar gören kişilerde; uykusuzluk, iştahsızlık depresyon, sıkıntı, endişe, hareketsizlik, ağlama krizleri, unutkanlık, alınganlık, ani öfkelenme, suskunluk, yaşama arzusunun kaybı, daha önce sevdiği şeylerden doyum almama gibi bir takım davranış ve düşünce değişiklikleri gözlenebilir. Hatta şiddet ve tacizin çok yoğun yaşandığı durumlarda mobbing mağdurunda intihar düşünceleri dahi ortaya çıkabilmektedir.

Bugünlerde Yetkililerin bu ciddi ve yıpratıcı sürecin üzerine gitmesi ve bu süreçle ilgili ‘farkındalıkları’nın olduğunu bilmek, sevindirici.

Mesleğimizi icra ederken yıllardır duyduğumuz, bildiğimiz hatta bazen kabullenmek zorunda kaldığımız bu psikolojik tacizin artık yasal olarak varlığının kabul edilmesi gerçekten mutluluk verici. Mobbingle ilgili Başbakanlığın (2011/2 sayılı) genelge yayınlaması, işyerlerinde psikolojik tacizin (mobbing) önlenmesine yönelik önemli bir somut adımdır.

Mobbing vakalarının yaşanmadığı, mutlu, huzurlu ve sağlıklı günler dileklerimle.

Kaynaklar:
1. Dr. Vedat Laçiner, USAK Stratejik Gündem (USG), 24 Nisan 2006.
2. Dr. Heinz Leymann, Important note in preface to Heinz Leymann, “Mobbing and Psychological Terror at Workplaces,” Violence and Victims 5 (1990), 119–126.
3. Zapt Dieter, “Organizational, Work Group Related and Personal Causes of Mobbing / Bullying at Work”, http://www.Worktrauma.org/foundation/research/mobcauses.htm
4. Şaban Çobanoğlu, Mobbing/İşyerinde Duygusal Saldırı ve Mücadele Yöntemleri, Timaş Yayınları, Yayın Yılı: 2005.
5. Prof.Dr. Acar BALTAŞ ‘Adı Yeni Konmuş Bir Olgu:İşyerinde Yıldırma.

Uzman Psikolog Melike Şeker Cinbay

Uzman Psikolog Melike Şeker Cinbay’ın diğer makaleleri için lütfen tıklayınız